Karşılıksız Çek Keşide Etmek ve Yaptırımı
Kıymetli evraklardan olan çekler ödeme aracı olup ticari ilişkilerde ciddi önem arz etmektedir. Çek konusunda yapılan düzenlemeler, çekin güvenilir bir kredi aracı olarak kullanımı açısından sık sık gündeme gelmektedir. 5941 sayılı Çek Kanunu ile yapılan değişiklikten önce karşılıksız çek bir suç olarak değerlendirilmekteydi. Karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı için adli para cezası ödenmekteydi ve adli para cezası ödenmez ise verilen ceza hapis cezasına çevriliyordu. Ancak söz konusu düzenlemeyle artık çekin karşılığının bulunmaması durumunda uygulanan cezai yaptırımlar kaldırılmıştır. Bunun yerine idari yaptırım niteliğinde olan ”çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı” getirilmiştir. Söz konusu değişiklik sonrasında artık bir çek bankaya ibraz edildiğinde ”karşılıksızdır” işlemi yapılırsa, fiil kabahat olarak nitelendirilecek ve bu kapsamda yaptırıma bağlanacaktır.
Karşılıksız çek fiili ve yaptırımı Çek Kanunu madde 5/1’de düzenlenmiş olup, bu fiilin oluşabilmesi için çekin üzerinde yazılı düzenlenme tarihine göre süresinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılığının hesapta bulundurulmaması nedeniyle hakkında ”karşılıksızdır” işlemi yapılmış olmalıdır. Karşılıksız çek fiilinin unsurları özetle şu şekilde sıralanabilir:
Değişiklik sonucu görevli mercii adli yargı mahkemeleri olmaktan çıkmış ve yetkili Cumhuriyet Savcılarına görev devredilmiştir. Ayrıca yetkili mercii; çekin bankaya ibraz edildiği yer, çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer, çek hesabı sahibinin veya talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet Savcılıkları olarak düzenlenmiştir.
Söz konusu şartlar tamamsa 6 aylık hak düşürücü süre içerisinde hamilin talepte bulunması halinde görevli Cumhuriyet Savcısı tarafından her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Bunun sonucu olarak ta yasaklılık kararı verilen gerçek veya tüzel kişiler ellerindeki bütün çek yapraklarını ait oldukları bankalara iade etmek zorundadırlar. Ayrıca yasaklılık kararı kaldırılmadıkça bu kişi adına yeni bir çek hesabı da açılmaz. ÇK madde 6/1’e göre, karşılıksız kalan çek bedeli düzenlenme tarihinden itibaren ticari işlerde temerrüt faizi üzerinden işleyecek faiz ile birlikte tamamen ödendiğinde, Cumhuriyet Savcısı yasağı kaldırır ve bu karar TCMB’ye bildirilir ilan olunur.
Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karşı gidilebilecek kanun yolu ise Kabahatler Kanunu’na göre ele alınmaktadır. Buna göre idari yaptırım kararının tebliğinden itibaren 15 gün içinde Sulh Ceza Mahkemesine (SCM) başvuru yapılabilir, aksi takdirde karar kesinleşir. Talebi inceleyen SCM, yasaklama kararının kaldırılmasına veya başvurunun reddine karar verir ve bu karara karşı da tebliğden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir.
Netice itibariyle, söz konusu değişikliklerle karşılıksız çek fiili suç olmaktan çıkmış ve sadece idari yaptırıma bağlanmıştır. Bu durum adeta borçlunun alacaklı karşısında daha çok korunmasına sebebiyet vermiş olup, çeki gerçek fonksiyonu olan ödeme aracından uzaklaştırmış ve beklenilen faydayı sağlayamamıştır. Bu düzenlemeyle ticari hayattaki istikrar ve güven ilişkisi zedelenmiş sonuçlarından özellikle alacaklı kesim tatmin olmamıştır. 25.02.2014
Av. Tuğba YILMAZ
ÇABA HUKUK BÜROSU
